งานช่างไม้ คืออะไร มีประเภทไหนบ้าง?

งานช่างไม้ (Woodworking) คือ งานที่เกี่ยวข้องกับการแปรรูปไม้หรือวัสดุทดแทนไม้ ตั้งแต่การสร้าง ซ่อมแซม หรือตกแต่งสิ่งของ เครื่องใช้ เฟอร์นิเจอร์ หรือโครงสร้างต่าง ๆ โดยใช้ทักษะฝีมือและเครื่องมือเฉพาะด้าน ซึ่งอาจรวมถึงการออกแบบ ตัด เจาะ ขัด ประกอบ และตกแต่งผิวไม้

งานช่างไม้ นับเป็นมากกว่าแค่งานฝีมือ แต่ยังเป็นศาสตร์และศิลป์ที่ต้องใช้ความเข้าใจในธรรมชาติของไม้แต่ละชนิด รวมถึงการใช้เครื่องมืออย่างถูกวิธี เพื่อให้ได้ผลงานที่มีความแข็งแรง สวยงาม และใช้งานได้จริงอีกด้วยค่ะ

งานช่างไม้สามารถแบ่งออกได้เป็นหลายประเภท ขึ้นอยู่กับลักษณะของงานและผลลัพธ์ที่ต้องการ ซึ่งแต่ละประเภทก็จะมีเทคนิคและเครื่องมือที่แตกต่างกันไป ดังนี้

เป็นงานช่างไม้ที่เน้นความแข็งแรงและความมั่นคง ใช้ในการสร้างโครงสร้างหลักของอาคาร เช่น โครงสร้างบ้าน, เสา, คาน, หลังคา, พื้นไม้, ประตู, หน้าต่าง เป็นต้น

เป็นงานช่างไม้ที่ใกล้ตัวเราที่สุด มีตั้งแต่การสร้างโต๊ะ เก้าอี้ ตู้ เตียง ไปจนถึงเฟอร์นิเจอร์บิวท์อิน (Built-in) ที่ต้องออกแบบให้เข้ากับพื้นที่เฉพาะ

เป็นงานช่างไม้ที่เน้นศิลปะและความละเอียดอ่อน ใช้เครื่องมือเฉพาะทางในการแกะสลักลวดลายหรือรูปทรงต่าง ๆ ลงบนไม้ เป็นงานฝีมือที่ต้องใช้ความประณีตสูง เช่น เช่น ลายประตู ลายหัวเตียง งานศิลป์

เป็นงานช่างไม้ที่ใช้เครื่องกลึงไม้ในการขึ้นรูปไม้ให้เป็นทรงกลม เช่น ขาโต๊ะ แจกัน ชาม หรือของตกแต่งที่มีรูปทรงโค้งมน

เป็นงานช่างไม้ที่ต้องใช้ความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับไม้เก่า เพื่อซ่อมแซมเฟอร์นิเจอร์หรือโครงสร้างไม้ที่มีอายุมาก หรือแก้ไข เปลี่ยนชิ้นส่วนไม้ที่เสียหาย เช่น ขาโต๊ะหัก บานประตูผุ ให้กลับมาอยู่ในสภาพดีเหมือนเดิม

การมีเครื่องมือที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญสำหรับงานช่างไม้ทุกประเภท และนี่คือ เครื่องมือช่างไม้ ที่ควรรู้จัก มีดังนี้ค่ะ

เครื่องมือสำหรับตัดไม้มีหลากหลายประเภทมากค่ะ ตั้งแต่แบบใช้มือไปจนถึงแบบไฟฟ้า ซึ่งแต่ละแบบก็เหมาะกับลักษณะงานที่แตกต่างกันไป ดังนี้

• เครื่องมือตัดไม้แบบใช้มือ (Hand Tools) เป็นเครื่องมือพื้นฐานที่ช่างไม้ทุกคนต้องรู้จัก ใช้งานง่าย ราคาไม่แพง แต่ต้องใช้แรงและเวลาในการตัด เช่น เลื่อยลันดา เลื่อยลอ เลื่อยฉลุ เลื่อยคันธนู เป็นต้น
• เครื่องมือตัดไม้แบบไฟฟ้า (Power Tools) ช่วยให้ทำงานได้รวดเร็ว แม่นยำ และประหยัดแรงกว่าเลื่อยมือมาก เหมาะสำหรับงานที่ต้องตัดจำนวนมาก หรือตัดชิ้นงานที่มีขนาดใหญ่ เช่น เลื่อยวงเดือน เลื่อยจิ๊กซอว์ แท่นตัดองศา โต๊ะเลื่อยวงเดือน เลื่อยสายพาน

สว่าน (Drill) เป็นเครื่องมือหลักในการเจาะรูในไม้ มีหลายประเภท ซึ่งแตกต่างกันไป ดังนี้

• สว่านมือ ใช้แรงหมุนจากมือ เหมาะสำหรับงานเจาะรูเล็ก ๆ หรืองานที่ไม่ต้องการความรวดเร็ว
• สว่านไฟฟ้า มีกำลังสูงกว่ามาก ทำให้เจาะไม้ได้ง่ายและรวดเร็วขึ้น เหมาะสำหรับงานทั่วไป
• สว่านไร้สาย สะดวกต่อการใช้งานและพกพาไปในที่ต่าง ๆ เพราะไม่ต้องใช้สายไฟ
• สว่านแท่น ใช้สำหรับเจาะรูที่ต้องการความแม่นยำสูงและตั้งฉากกับชิ้นงานอย่างสมบูรณ์แบบ
• ดอกสว่านเจาะไม้ (Wood Drill Bits) มีหลายชนิดให้เลือกใช้ตามความต้องการ ดังนี้
  • ดอกสว่านปลายแหลม มีปลายแหลมตรงกลางช่วยกำหนดจุดเจาะได้อย่างแม่นยำ ป้องกันการลื่นไถล
  • ดอกสว่านใบพาย ใช้สำหรับเจาะรูขนาดใหญ่และตื้น
  • ดอกสว่านเจาะคว้าน ใช้สำหรับเจาะรูที่ก้นรูเรียบแบน เหมาะกับการเจาะรูสำหรับฝังบานพับหรืออุปกรณ์ต่าง ๆ

• ค้อน เครื่องมือพื้นฐานสำหรับตอกตะปู แบ่งเป็น ค้อนหงอน มีด้านหนึ่งใช้ตอกตะปู และอีกด้านหนึ่งใช้สำหรับถอนตะปู ค้อนไม้ ใช้สำหรับตอกหรือตีชิ้นงานไม้โดยไม่ทำให้เกิดรอยบุบ
• ไขควง ใช้สำหรับขันสกรู มีหัวหลายประเภทให้เลือกใช้ เช่น ปากแบน, ปากแฉก, หัวดาว
• ปืนลมยิงตะปู ใช้สำหรับยิงตะปูหรือลวดยิงเข้ากับไม้ ช่วยให้ทำงานได้รวดเร็วและสะดวกกว่าการตอกด้วยค้อน
• แคลมป์ (Clamp) อุปกรณ์สำหรับจับยึดชิ้นงานให้แน่นหนาในระหว่างการตัด, เจาะ, หรือทากาว มีหลายแบบ เช่น แคลมป์ F (F-Clamp) แคลมป์ C (C-Clamp) ปากกาจับไม้ (Wood Vise) 
•  สกรูสำหรับงานไม้  ไม้มีหลากหลายประเภท แต่ละชนิดถูกออกแบบมาเพื่อการใช้งานที่แตกต่างกัน เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่แข็งแรงและสวยงาม ได้แก่
  • สกรูสำหรับงานไม้ทั่วไป (Wood Screw) สกรูที่ใช้กันแพร่หลายที่สุดในงานไม้ มีลักษณะเฉพาะที่ต่างจากสกรูทั่วไปคือ เกลียวหยาบและลึก ปลายแหลมคม แกนเรียวเล็กกว่าเกลียว เช่น
  • สกรูเกลียวปล่อย (Tapping Screw) เป็นสกรูอเนกประสงค์ที่สามารถใช้ได้กับหลายวัสดุ รวมถึงงานไม้ด้วย มีลักษณะเกลียวที่คล้ายกับสกรูสำหรับงานไม้ แต่บางรุ่นอาจมีเกลียวที่ละเอียดกว่าเล็กน้อย สามารถใช้กับงานไม้, พลาสติก หรือโลหะแผ่นบาง ๆ ได้
  • สกรูปลายสว่าน (Self-Drilling Screw) มีปลายเหมือนดอกสว่าน สกรูประเภทนี้ถูกออกแบบมาเพื่อเจาะทะลุวัสดุได้เองโดยไม่ต้องเจาะรูนำก่อน เหมาะสำหรับงานที่ต้องยึดไม้เข้ากับโลหะ เช่น การยึดแผ่นไม้เข้ากับโครงสร้างเหล็ก ช่วยประหยัดเวลาและขั้นตอนการทำงาน

• กบไสไม้ ใช้สำหรับปรับหน้าไม้ให้เรียบและได้ขนาดที่ต้องการ มีทั้งแบบใช้มือและแบบไฟฟ้า
• เครื่องขัดกระดาษทราย ใช้สำหรับขัดผิวไม้ให้เรียบเนียน มีหลายประเภท เช่น เครื่องขัดกระดาษทรายแบบสั่น, เครื่องขัดกระดาษทรายแบบสายพาน และเครื่องขัดกระดาษทรายแบบจานกลม 
• กระดาษทราย ใช้ขัดผิวไม้ด้วยมือ เพื่อเก็บรายละเอียดในส่วนที่เข้าถึงยาก
• เราเตอร์ (Router) และทริมเมอร์ (Trimmer) เป็นเครื่องมือสำหรับเซาะร่องไม้, ทำลวดลาย, ตีบัว, และลบมุมต่าง ๆ

วัสดุไม้ที่นิยมใช้ใน งานไม้ มีหลายชนิด แต่ละชนิดก็มีคุณสมบัติที่แตกต่างกันไป ทั้งในเรื่องความแข็งแรง ความสวยงาม และราคา ซึ่งเราสามารถแบ่งไม้หลัก ๆ ที่นิยมใช้ได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ ไม้เนื้อแข็ง (Hardwood) และ ไม้เนื้ออ่อน (Softwood) ค่ะ

เป็นไม้จากต้นไม้ผลัดใบ มีความหนาแน่นสูงกว่า ทนทาน และมีลวดลายที่สวยงาม มักใช้ทำเฟอร์นิเจอร์คุณภาพสูงหรืองานที่ต้องการความแข็งแรงเป็นพิเศษ เช่น

• ไม้สัก ได้รับความนิยมสูงสุดในไทย เป็นไม้เนื้อแข็งที่มีลวดลายสวยงาม ทนทานต่อสภาพอากาศ ปลวก และแมลงได้ดีเยี่ยม
• ไม้มะค่า มีสีน้ำตาลอมแดง ลวดลายสวยงาม แข็งแรงมาก นิยมนำมาทำพื้นไม้ วงกบประตู และเฟอร์นิเจอร์หรู
• ไม้ประดู่ มีสีแดงอมส้มถึงแดงเข้ม เนื้อไม้ละเอียดและแข็งแรงมาก นิยมใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ หรือเครื่องดนตรี
• ไม้วอลนัท (Walnut) ไม้เนื้อแข็งจากต่างประเทศ มีสีเข้มและลวดลายสวยงามเป็นเอกลักษณ์ นิยมใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ระดับพรีเมียม
• ไม้โอ๊ค (Oak) มีลวดลายที่โดดเด่นและแข็งแรงทนทาน นิยมใช้ทำพื้นไม้ ตู้ หรือเฟอร์นิเจอร์สไตล์วินเทจ

เป็นไม้จากต้นสน ไม่ผลัดใบ มีความหนาแน่นน้อยกว่า ทำให้แปรรูปได้ง่าย น้ำหนักเบา และมีราคาไม่แพง เหมาะสำหรับงานโครงสร้าง งานตกแต่ง หรือเฟอร์นิเจอร์ที่ไม่ได้ต้องการความทนทานสูงมาก เช่น

• ไม้สน มีสีอ่อน ลวดลายสวยงาม น้ำหนักเบา ราคาไม่แพง และหาซื้อง่าย นิยมใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ลอยตัว ของตกแต่งบ้าน หรือลังไม้
• ไม้ยางพารา เนื้อไม้มีสีอ่อน ผิวเรียบเนียน และแปรรูปง่าย นิยมใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ โครงไม้ และแผ่นไม้แปรรูปต่าง ๆ
• ไม้อัด ไม่ใช่ไม้ธรรมชาติแต่เป็นไม้แปรรูปที่ทำจากแผ่นไม้บาง ๆ อัดซ้อนกัน มีความแข็งแรงและทนทานในระดับหนึ่ง นิยมใช้ทำตู้ เฟอร์นิเจอร์บิวท์อิน หรือแผ่นรองพื้น
• ไม้อัด MDF (Medium-Density Fiberboard) เป็นไม้แปรรูปอีกชนิดที่ผลิตจากขี้เลื่อยไม้ผสมกาวแล้วอัดเป็นแผ่น มีผิวเรียบเนียน เหมาะสำหรับงานพ่นสี

การเลือกใช้ไม้แต่ละชนิดขึ้นอยู่กับประเภทของงาน งบประมาณ และความสวยงามที่เราต้องการค่ะ

งานไม้ ถือว่าสำคัญไม่ต่างกับงานช่างอื่น ๆ เลยค่ะ เพราะมันไม่ได้เป็นแค่ “งานทำเฟอร์นิเจอร์” แต่เป็นพื้นฐานของการสร้างสิ่งของใช้และโครงสร้างที่อยู่รอบตัวเราแทบทั้งหมดเลยก็ว่าได้

• สร้างสรรค์สิ่งของที่ใช้ในชีวิตประจำวัน
  • โต๊ะ, เก้าอี้, ตู้, เตียง, ชั้นวาง
  • ของตกแต่งบ้านและร้านค้า
  • งาน DIY ที่ปรับตามความต้องการเฉพาะ

• เป็นโครงสร้างพื้นฐานของงานก่อสร้าง
  • งานไม้ใช้ทำโครงหลังคา, วงกบประตู-หน้าต่าง, พื้นไม้
  • งานไม้แบบชั่วคราว เช่น นั่งร้าน, ไม้แบบก่อสร้าง อย่างเช่น แบบหล่อคอนกรีต

• เพิ่มคุณค่าและความสวยงาม
  • ลวดลายและสีของไม้ให้ความอบอุ่น ดูหรูหรา และมีเอกลักษณ์
  • ไม้จริงมักให้ความรู้สึกพรีเมียมกว่าวัสดุสังเคราะห์

• ซ่อมแซมและยืดอายุการใช้งานสิ่งของ
  • ช่างไม้ช่วยซ่อมเฟอร์นิเจอร์ที่ชำรุดให้กลับมาใช้งานได้
  • ลดการทิ้งขยะและช่วยประหยัดค่าใช้จ่าย

• เป็นทักษะพื้นฐานที่ต่อยอดได้
  • นำไปใช้ร่วมกับงานช่างประเภทอื่น เช่น ช่างก่อสร้าง, ช่างเหล็ก, ช่างตกแต่งภายใน
  • ต่อยอดสู่ธุรกิจเฟอร์นิเจอร์, งานตกแต่งร้าน, งานบิวท์อิน

• เชื่อมโยงกับวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น
  • งานแกะสลักไม้, เรือนไม้ไทย, เครื่องเรือนแบบดั้งเดิม
  • เป็นส่วนหนึ่งของมรดกภูมิปัญญาที่สืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคน

การเริ่มต้นงานช่างไม้ไม่จำเป็นต้องมีเครื่องมือราคาแพงหรือทักษะระดับมืออาชีพ ขอแค่มีความตั้งใจ ความอดทน และความรักในงานไม้ ก็สามารถสร้างสรรค์ผลงานที่สวยงามออกมาได้แล้ว