สแตนเลสแท้แม่เหล็กดูดติดไหม? ไขข้อสงสัยให้เข้าใจง่ายๆ!

เชื่อว่ามีหลายคนที่รู้ว่า วิธีเช็คสแตนเลสแท้ สามารถทำได้ง่าย ๆ ด้วยการเอา แม่เหล็ก หรือ แม่เหล็กแรงสูง มาลองดูด ถ้าดูดติดอาจจะเป็นของปลอม หรือถ้าไม่ติดก็มั่นใจได้ทันทีว่าของแท้! แต่ความจริงแล้ว ความเชื่อนี้ ไม่ได้ถูกต้องไปซะทั้งหมด! มันมีเรื่องที่ซับซ้อนกว่านั้นอยู่ค่ะ

จริง ๆ แล้ว สแตนเลส มีหลายเกรด และบางเกรดที่เป็นสแตนเลสแท้ ๆ แม่เหล็กก็สามารถดูดติดได้เหมือนกันนะ! บทความนี้เราเลยจะมาไขข้อข้องใจให้ทุกคนรู้ ตามเราไปทำความเข้าใจกันเลยค่ะ

สแตนเลส หรือ สแตนเลสสตีล (Stainless Steel) คือ โลหะผสมที่มีส่วนประกอบหลักคือ เหล็ก (Iron) + โครเมียม (Chromium ≥ 10.5%) ซึ่งโครเมียมจะสร้างฟิล์มป้องกันสนิม ไม่ให้เหล็กเกิดการกัดกร่อน

นอกจากนี้ยังผสมกับ

• นิกเกิล (Nickel) เพื่อเพิ่มความทนสนิม และทำให้ ไม่ดูดแม่เหล็ก
• โมลิบดีนัม (Mo)  เพื่อเพิ่มความทนกรด เกลือ
• คาร์บอน เพื่อเพิ่มความแข็งแรง
• ส่วนผสมอื่น ๆ ตามการใช้งาน

ดังนั้นสแตนเลสแท้จะ ไม่ใช่เหล็กล้วน ๆ จึงไม่เป็นสนิมง่ายนั่นเองค่ะ

คำตอบคือ สแตนเลสแท้มีทั้งกลุ่มที่แม่เหล็กดูดติดและดูดไม่ติด ขึ้นอยู่กับเกรดและโครงสร้างทางเคมี ของสแตนเลสนั้น ๆ

หากถามว่าทำไมสแตนเลสถึงสามารถตรวจสอบคร่าว ๆ ด้วยแม่เหล็กได้? คำตอบหลัก ๆ อยู่ที่ ส่วนผสมทางเคมี และ โครงสร้างภายใน ของสแตนเลสแต่ละประเภทค่ะ สแตนเลสแบ่งออกเป็นกลุ่มใหญ่ ๆ ตามโครงสร้างผลึกได้ 4 กลุ่มหลัก ๆ ซึ่งมีคุณสมบัติทางแม่เหล็กต่างกัน ได้แก่

เช่น เกรด 304, 316 เป็นกลุ่มที่ นิยมใช้มากที่สุด ในการผลิตเครื่องครัวหรือของใช้ทั่วไป

• โดยปกติแล้วกลุ่มนี้มีส่วนผสมของนิกเกิล (Nickel) ที่ช่วยให้โครงสร้างผลึกไม่เป็นแม่เหล็ก (Non-magnetic) ดังนั้น แม่เหล็กจะดูดไม่ติด หรือ ติดน้อยมาก (มีแรงหน่วง ๆ)
• สแตนเลสกลุ่มนี้ถ้าผ่านกระบวนการ ขึ้นรูปเย็น (เช่น การดัด งอ หรือปั๊มขึ้นรูป) อาจทำให้โครงสร้างบางส่วนเปลี่ยนไปเป็นกลุ่มที่แม่เหล็กดูดติดได้! ดังนั้นแม้แต่ สแตนเลส 304 แท้ ที่ผ่านการแปรรูปก็ อาจดูดติดแม่เหล็กได้ ค่ะ!

เช่น เกรด 430 เป็นกลุ่มที่มีคุณสมบัติ เป็นแม่เหล็ก (Magnetic) แม่เหล็กจึงดูดติด

• มักใช้ในงานบางประเภทที่ไม่ต้องการความต้านทานการกัดกร่อนสูงเท่าเกรด 300 หรือใช้เป็นส่วนประกอบบางอย่าง

เช่น เกรด 410, 420, 440 ใช้ทำมีด หรือเครื่องมือแพทย์ที่ต้องมีความคม ส่วนผสมมี เหล็ก, โครเมียม และมีปริมาณคาร์บอนสูงกว่าสองกลุ่มแรก ทำให้ แม่เหล็กดูดติด

เช่น เกรด 2205, 2507 เป็นกลุ่มที่มีความแข็งแรงสูง มักใช้ในงานอุตสาหกรรมเฉพาะทาง และ แม่เหล็กดูดติด

สรุปง่าย ๆ ว่า สแตนเลสแท้ ไม่ได้หมายความว่าแม่เหล็กต้องไม่ดูดติดเสมอไป แต่มันขึ้นอยู่กับ เกรด และ กระบวนการผลิต/แปรรูป นั่นเอง

แล้วเราจะรู้ได้อย่างไรว่าสแตนเลสที่เราซื้อมาเป็นเกรดตามที่ระบุไว้จริง ๆ นอกจากการใช้แม่เหล็กตรวจสอบแบบคร่าว ๆ ในเบื้องต้นแล้ว ยังมีวิธีที่ แม่นยำ และ เชื่อถือได้ มากกว่าอยู่ดังนี้ค่ะ

วิธีนี้เป็นวิธีที่แม่นยำและน่าเชื่อถือที่สุดสำหรับการทดสอบในระดับผู้ใช้งานทั่วไปค่ะ โดยน้ำยาทดสอบนี้จะทำปฏิกิริยาเคมีกับผิวสแตนเลสและเปลี่ยนสีตามเกรด

• เป็นชุดน้ำยาเคมีเฉพาะที่ใช้ทดสอบปฏิกิริยาบนพื้นผิวสแตนเลส เพื่อแยกแยะเกรดหลัก ๆ เช่น การแยกเกรด 304 ออกจากเกรด 316 (โดยใช้น้ำยาทดสอบปริมาณโมลิบดีนัม) หรือ การทดสอบแยกเกรด 300 ออกจากเกรด 400
• ทดสอบโดย หยดน้ำยาทดสอบลงบนผิวสแตนเลสที่ต้องการตรวจสอบ รอประมาณ 2-3 นาที แล้วสังเกตการเปลี่ยนสี

ภาพตัวอย่างเอกสาร MTC จาก Coastal Flange

เป็นเอกสารที่ออกโดยโรงงานผู้ผลิต เพื่อรับรองว่าสแตนเลสชุดนั้น ๆ มี ส่วนประกอบทางเคมี (เช่น ปริมาณโครเมียม นิกเกิล คาร์บอน) ตรงตามมาตรฐานของเกรดนั้น ๆ (เช่น เกรด 304 หรือ 316) หากซื้อจากผู้ขายที่น่าเชื่อถือ ควรขอตรวจสอบเอกสารนี้ค่ะ

ถ้าผู้ขายเคลมว่าเป็น เกรด 304 แท้ ทั้งชิ้น แต่ราคาถูกผิดปกติ ถือว่าน่าสงสัย! เพราะสแตนเลสเกรดดีมีต้นทุนที่สูงกว่าค่ะ บอกเลยค่ะว่า ของดีไม่มีถูกเวอร์ แบบผิดปกติแน่นอน

ให้สังเกตผิวงาน รอยเชื่อมต่าง ๆ สแตนเลสเกรดดี (เช่น 304, 316) มักจะมีผิวเรียบเนียน รอยเชื่อมเนียนสวยงาม และทนทานต่อการกัดกร่อนสูง สแตนเลสคุณภาพต่ำ มีโอกาสเกิดสนิมขึ้นตามรอยเชื่อมได้ง่ายกว่า

การใช้แม่เหล็ก ในการพิสูจน์ว่าเป็น “สแตนเลสแท้” หรือเป็นสแตนเลสเกรดดีหรือไม่ เป็นเพียงวิธีตรวจสอบในเบื้องต้นเท่านั้น ไม่ใช่วิธีที่แม่นยำ เพราะสแตนเลสแท้ ๆ (เช่น เกรด 430) ก็ดูดติดแม่เหล็กได้ และสแตนเลสที่โดยพื้นฐานไม่ดูดติด (เช่น เกรด 304) ก็อาจดูดติดได้หลังผ่านการแปรรูป ดังนั้นเมื่อซื้อของ ให้ตรวจสอบกับผู้ขายที่น่าเชื่อถือ จะดีที่สุดนะคะ!